« 7 Մեղք 7 Բույր»՝ երբ օծանագործությունն ու բարձր արվեստը միահյուսվում են …

Հոդվածի հեղինակ՝ Նարե Զաիմցյան

«Մեր փոխարեն մեր ենթագիտակցությունն է ընտրում այն բույրերը՝ որոնք մեզ դուր են գալիս…»
Ա.Մանուկյան

---

Արվեստն ամենաբազմազան և երբեմն նաև ամենաանբացատրելի երևույթներից է, միևնույն ժամանակ այն ամենալավ արտահայտչամիջոցն է՝ ինչի շնորհիվ
արվեստագետը կարողանում է ինքնաարտահայտվել՝ դիտողին փոխանցելով իր ասելիքը: Արվեստը ստեղծվում է մարդկանց կողմից և մարդկանց համար, սակայն անշուշտ կան և այնպիսի ստեղծագործություններ՝ որոնք անմահ են… Այն արվեստը, որն ուղղակի հեղինակի վարպետության ցուցադրությունն է, սակայն չունի ասելիք՝ չի կարող երկար կյանք ունենալ: Մերօրյա իրականության մեջ քիչ չեն հեղինակ-ստեղծագործողները, սակայն եզակի են նորարարները, արվեստագետներ՝ ովքեր ներկայանում են նոր ասելիքով՝ արվեստում առաջ բերելով նոր ձևաչափեր և արտահայտչամիջոցներ:
Դեռ ոչ վաղ անցյալում՝ սկսած 20-րդ դարից մի շարք արվեստագետներ՝ նկարիչներ և դիզայներներ տարված լինելով նոր արտահայտչամիջոցների որոնմամբ ՝ փորձել են առօրյայում սովորական կիրառություն գտած իրերն ու առարկաները ներկայացնել նորովի մեկնաբանմամբ՝ առոջարկելով դիտարկել դրանք որպես արվեստի ինքնուրույն ստեղծագործություններ: Այդպիսի ձևաչափերով սովորաբար առանձնանում էին դադաիստ իսկ հետագայում նաև սյուրռեալիստ հեղիակները՝ իրենց կոլաժային և ռեդի մեյդ աշխատանքներով: Մեր օրերում ժամանակաշրջանի փոփոխման հետ մեկտեղ՝ փոփոխվում են նաև արվեստի արտահայտման և ընկալման ձևերն ու միտումները: Հիմքում ունենալով ավանդականը՝ հայ և համաշխարհային արվեստը նորանոր զարգացումներ է ապրում՝ բացահայտելով նորանոր, հետաքրքիր լուծումներ:
Այսպես՝ 2014 թվականին հայազգի նկարիչ-օծանագործ՝ Արման Մանուկյանը՝ գեղարվեստական ծրագրի շրջանակներում, արվեստասեր հանրությանը ներկայացրեց իր առաջին, անչափ հետաքրքիր՝ «7 մեղք 7 բույր» կոչվող նախագիծը:
Արման Մանուկյանի ստեղծագործական աշխարհը հարուստ և հետաքրրիր է ինչպես նրա սյուրռեալիստական-գեղանկարչական, այնպես էլ՝ նրբաճաշակ պարֆումերային կոմպոզիցիոն լուծումներով: Ինքը հեղինակը երկու մասնագիտություններից որևէ մեկը յուրովի կերպով չի առանձնացնում, հավելելով՝ որ դրանցից յուրաքանչյուրն էլ՝ թե՛ գեղանկարչությունը, և թե՛ օծանագործությունը հավասարապես կարևոր ու սիրելի են իր համար և ավելին՝ երկուսն էլ սերտորեն փոխկապակցված են:

Ինչպես և բոլոր երեխաները` երիտասարդ արվեստագետը ևս, նկարել սիրել է դեռ մանկուց, իսկ նկարչական ձիրքն ու ունակությունը նա ժառանգել է իր արվեստագետ պապիկներից: Արդեն 2006 թվականին ավարտելով Երևանի գեղարվեստի պետական
ակադեմիան ստացել է մասնագիտական՝ նկարչական կրթություն, սակայն բույրերի հանդեպ հետաքրքրվածությունն գրեթե միշտ ուղղեկցել են երիտասարդ օծանագործին: Ասում են՝ որ բույրերն ունակ են փոխելու մեր ներաշխարհը, լցնելով մեր կյանքը յուրօրինակ զգացողություններով՝ արթնացնելով հիշողություններ…

Ամեն բան սկսվեց, երբ դեռ մանուկ հասակում՝ մայրիկի զարդասեղանին հայտնաբերելով հայտնի «Fidji» օծանելիքը իր համար բացահայտեց բույրերի զարմանահրաշ և մոգական աշխարհը: Իսկ հետագայում՝ Մոսկվայում հաճախելով արոմաթերապիայի դասընթացների և հետզհետե կատարելագործելով իր գիտելիքները քիմիայի և անուշաբույր յուղերի ստացման բնագավառներում՝ սկսեց ամբողջությամբ տիրապետել օծանելիքի ստեղծման արվեստին: Զրուցելով երիտասարդ հեղինակի հետ տեղեկացանք նաև, որ շատ սիրում է հայազգի օծանագործ Ֆրանսիս Քյուրքջյանի կոմպոզիցիոն բոլոր աշխատանքները, իսկ հայազգի պարֆյումերի ցուցաբերած փոքրիկ վարպետության դասը մեծ փորձ և ոգեշնչության աղբյուր են հանդիսացել նրա հետագա գործունեության համար:
Անրադառնալով նախագծին՝ նշենք, որ այն առանձնանում էր իր բացառիկությամբ՝ երիտասարդ հեղինակը ներկայացրեց իր Աստվածաշնչյան թեմատիկայով արված՝ 7 մահացու մեղքերը խարհրդանշող` գեղանկարչական աշխատանքները, յուրովի կերպով զուգորդելով դրանք` Աստվածաշնչյան 7 առաքինությունները խորհրդանշող՝ 7 հեղինակային բույրերով: Ցուցաբերելով յուրովի մոտեցում և օծանելիքը ներկայացնելով լիովին այլ հարթության վրա՝ երիտասարդ հեղինակը առաջարկեց դրանք դիտարկել որպես բարձր արվեստի մի տեսակ: Ինքնին շատ հետաքրքրական է նաև նախագծի ստեղծման պատմությունը: Ինչպես գիտնք՝ մի շարք հայտնի արվեստագետներ իրենց գլուխգործոցները ստեղծելուց առաջ նախ դրանք տեսել են երազում, այդպես է ծնվել օրինակ՝ հայտնի սյուրռեալիստ՝ Սալվադոր Դալիի գլուխգործոցներից մեկը՝ նրա հայտնի «Փափուկ ժամացույցները» («The Persistence of Memory» 1931, ժամանակակից արվեստի թանգարան, Նյու Յորք), այդպես եղավ նաև երիտասարդ օծանագործի հետ: Ինչպես պատմում է հեղինակ՝ Ա. Մանուկյանը, նախագծի գաղափարը նրա մոտ նախ ծագել է երազում, իսկ արդեն շատ շուտով՝ հստակ պատկերացնելով դրանք, նա ստեղծել է իր սյուրռեալիստական ստեղծագործությունների շարքը:
Շատ վաղուց հետաքրքրված լինելով Աստվածաշնչյան այս թեմայով, նկարիչը պատկերել է 7 մահացու մեղքերը՝ «Հպարտություն», «Նախանձ», «Բարկություն», «Ծուլություն», «Ագահություն» «Որկրամոլություն», «Բղջախոհություն»:

---

Բոլոր 7 կտավներն արված են շատ վարպետորեն և հետաքրքիր լուծումներով, գրեթե բոլոր աշխատանքներում նկատվում է նույն գունային կոլորիտը՝ ինչի շնորհիվ շարքը շատ ամբողջական և համահունչ է դիտվում, միևնույն ժամանակ աշխատանքներից յուրաքանչյուրը կարելի է դիտարկել որպես առանձին՝ ինքնուրույն ստեղծագործություն, որտեղ՝ ամեն մի աշխատանք հստակորեն խորհրդանշում է 7 «մեղքերից» յուրաքանչյուրը: Բոլոր 7 աշխատանքներն էլ նկարչի ներքին հույզերի և զգացողությունների արտահայտությունն են: Ինչպես բնորոշ է ցանկացած սյուրռեալիստական ստեղծագործության՝ այս աշխատանքները ևս գտնվում են իրականի և երազայինի, գիտակցականի և անգիտակցականի սահմանագծում, դրանք՝ առանձնանում են իրենց հետաքրքիր, անամորֆ (ձևախեղված), նրբորեն ձգվող` հալվող ֆորմաներով, որոնք ասես գալարների վերածվելով՝ միահյուսվում են կոմպոզիցիայի ներքին տարածության հետ:

---

Այս աշխատանքներում հստակ կերպով առանձնացել որևէ կոնկրետ ֆիգուր կամ առարկա փոքր ինչ բարդ է, իրենց սյուրռեալիստական սկզբունքներով պայմանավորված՝ դրանք՝ նկարչի ենթագիտակցական ներաշխարհի ծնունդն են: Ստեղծագործությունները զերծ են հարթապատկերայնությունից՝ կա հեռանկարի պատրանք՝ պարզ գգացվում է ներքին տարածությունը, աշխատանքներն աչքի են ընկնում իրենց դինամիկայով՝ ներքին շարժով, ինչի շնորհիվ դրանք շատ խոսուն են ու կենդանի: Ստեղծագործություններում պարկերված շախմատային հարտությունը՝ խորհրդանշում է լույսի և խավարի պայքարը, ինչպես նաև՝ կյանքի «մեծ խաղը»:

Բավականին հետաքրքիր են նաև ստեղծագործությունների էսքիզային տարբերակները՝ հարուստ լուսաստվերային լուծումներով, նուրբ ու թրթռուն անցումներով՝ դրանք դիտողին են փոխանցում ֆորմաների կենդանությունն ու նյութականությունը: Աշխատանքների այսպիսի մոտեցումը՝ ավելի է շեշտում թեմատիկայի ոգեղեն բնույթը:

Ի հակադրումն կտավների՝ որպես լուսավոր կողմ, նկարիչ-օծանագործը ներկայացրեց իր 7 հեղինակային բույրերը՝ որոնց ստեղծման վրա նա աշխատել է շուրջ 4 տարի: Փորձելով տարբեր բաղադրիչներ ունենալով թե՛ հիասթափության թե՛ ոգեշնչության պահեր հեղինակը ի վերջո կարողացավ ստանալ իր պատկերացրած բուրային շարքը՝ որը հանդիսացավ տվյալ հավաքածուի հիմքը: Բույրերը խորհրդանշում են Աստվածաշնչյան 7 առաքինությունները՝ «Խոնարհություն», «Եղբայրասիրություն», «Հեզություն», «Աշխատասիրություն», «Ողորմածություն», «Ժուժկալություն», «Ողջախոհություն»: Օծանագործության պատմության մեջ ցուցաբերելով յորովի մոտեցում և ստեղծելով միայն նիշային (սելեկտիվ) պարֆումերային կոմպոզիցիաներ, հեղինակն առաջարկեց «օծանելիք» հասկացողությունը դիտարկել որպես արվեստի մի տեսակ՝ որպես հեղինակի ոճն ու ձեռագիրը ընդգծող ստեղծագործություն:

---

7 բույրերից բաղկացած շարքում առկա են միմյանցից խիստ տարբերվող կոմպոզիցիաներ՝ մուշկային-արևելյան, փայտյա-կաշվե, մրգային-ցիտրուսային, շիպրային և այլն: Հավաքածուի յուրաքանչյուր բույրի համար երիտասարդ հեղինակը օգտագործել է շուրջ 30 բաղադրիչ, որոնցից գրեթը բոլորը՝ բացառությամբ մրգայինների, ունեն բնական ծագում: Իր փոքրիկ լաբորատորիայում երիտասարդ օծանագործը ինքնուրույն զբաղվում է նաև անուշաբույր յուղերի պատրաստմամբ, որոնք բոլորը ստեղծվում են համաձայն «պարֆումերային սկզբունքների»: Հեղինակային բոլոր 7 բույրերն էլ նախատեսված են ինչպես կանանց, այնպես էլ տղամարկանց համար [1]:

---

2014 թվականին տեղի ունեցած այս նախագիծը մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց և ուղեկցվեց մեծ հաջողությամբ, այս ամենից ոգեշնչված հեղինակն այժմ աշխատում է իր երկրորդ նախագծի վրա, չբարձրաձայնելով մանրամսները՝ կհավելենք միայն, որ այն՝ ինչպես և առաջինը, խոստանում է լինել ունիկալ և տպավորիչ:

---

1. http://www.mediamax.am/am/news/special-report/18444/

Հեղինակ՝ Նարե Զաիմցյան

Հոդվածը տրամադրվել է հեղինակի կողմից